Engelli Raporu ile Araç Nasıl Alınır?

Ülkemizdeki uygulanan kanuni düzenlemeler, engelli kişilerin hayatlarını kolaylaştırmak için ÖTV (Özel Tüketim Vergisi) ödemeden araç satın almalarına olanak sunuyor. Bu kolaylık KDV'yi kapsamıyor. Araç ÖTV ve KDV'si hakkında detaylı bilgi almak ve hesaplama yapmak için araç ÖTV ve KDV hesaplama sayfasını ziyaret edin.

Engelli Araç Alma Şartları 

Engelli raporu ile araç alma %90 engellilik oranına sahip olanlar ve %90 altı engellilik oranına sahip olanlar iki farklı şekilde uygulanır:

• %90 ve üzeri engellilik oranına sahip kişiler engel nedenine bakılmaksınızın araç alabilir.
• %90 altında engellilik oranına sahip kişiler yalnızca ortopedik rahatsızlıklara sahipse ve araçta tadilat yapılarak kendisi kullanması şartıyla araba alabilir. %90 altına kalanlar her ortopedik rahatsızlıkta yine alamazlar yönetmelikteki şartları sağlaması gerekir. 

Engelli Raporu ile Araç Nasıl Alınır?

1- %90 ve Üzeri Engellilik Raporu Olanlar ile Araç Nasıl Alınır?

Engel sebebi dikkate alınmaksızın %90 ve üzeri engellilik raporuna sahip kişiler ÖTV muafiyeti ile araç alabilir. Engelli ve malul kişinin, engel oranının %90 ve üzerinde olduğu durumlarda adına araç alınacak kişi:

*18 yaşından üstünde zihinsel engelli bireyin araç alım-satım işlerinde, vasi kararı daha önceden çıkartılmış ise; ilgili adliye kaleminden “araç alımına ait kullanılmak üzere’’ yazı almaları gerekir. 

Engel Oranı %90' ın üzerinde olan engelli bireyler için iki farklı ÖTV indirimi uygulaması vardır.

1.1-Taşıtta Tadilat Aranmayan ÖTV İstisnası Uygulaması

Taşıtta tadilat aranmayan ÖTV istisnası uygulamasından %90 ve üstü engellilik raporuna sahip malul ve engelli bireyler faydalanabilir. 

Taşıtta Tadilat Aranmayan İstisna Uygulamasının Usul ve Esasları Nelerdir?

• Burada araç alınırken malul ve engellilerin aracı kendisi kullanması şartı yoktur ayrıca istemesi ve ehliyeti olması durumunda malul ve engelli bireyin kendisi de aracı kullanabilir.
• Tadilat gerekmeyen istisna uygulamasında, engel sebebinin önemi yoktur. Görme, konuşma, ortopedik ya da işitme, zihinsel engel veya böbrek rahatsızlığı olanlar da bu uygulamadan yararlanabilir.  
• Araçta herhangi bir özel tertibat şartı aranmaz. 

Tadilat Aranmayan Hangi Araçlar Alınabilir?

• Motosikletler de dâhil olmak üzere panelvan, otomobil, pick-up, arazi taşıtı, ATV, jeep, steyşın ve benzeri taşıtlarda motor hacmi sınırı kaldırılmıştır.
• 2800 cm³ veya altında motor silindir hacmine sahip van, panelvan, kamyonet, pick-up, vb. taşıtlar ÖTV’den istisnadır ve fiyat sınırı yoktur.
• ÖTV ve diğer tüm vergiler dâhil olmak üzere aracın bedeli, 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren 1.591.200 TL’yi aşmaması durumunda ÖTV ödemez. 

Engelli raporu ile alınan araç 5 yıl dolmadan satılamaz; yine de satılmak istenirse, ÖTV istisnalı araç alma hakkı olan bir engelliye satışı yapılabilir. Fakat satış yapan kimse araç alma tarihinden itibaren 5 yıl dolmadığı sürece ÖTV istisnalı uygulamasından yararlanamaz.

1.2-Taşıtta Tadilat Aranan ÖTV İstisnası Uygulaması

Taşıtta tadilat aranan istisna uygulamasından sadece engellilik durumları sürücü olmasını engelleyen yani sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullanmak zorunda olan ve engellilik oranı %90 ve üzeri olduğunu Engelli Sağlık Kurulu Raporu ile belgeleyen malul ve engelli kişiler yararlanabilir. 

Malul ve engelli birey bu istisnada taşıtı bizzat kendisi kullanamaz ve bu yüzden taşıtı bir yakınının kullanması gerekir. 

Taşıtta Tadilat Aranan ÖTV İstisnası ile Hangi Araçlar Alınabilir?

• yük taşımasında kullanılıp azami ağırlığı 3,5 tonu aşmayan ve yolcu taşıma kapasitesi istiap haddinin %50’sinin altında olan taşıtlar
• sürücü dahil olmak üzere 9 kişilik oturma yeri olan taşıtlar

Motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü geçen taşıtlar, bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilen taşıtlar, sürücü dâhil 8 kişiye kadar oturma yeri olan binek otomobilleri, yarış arabaları ve arazi taşıtlarının alımında bu istisnadan yararlanılamaz.

Not: Taşıtta tadilat yapılma şartı aranan taşıtlarda tekerlekli sandalye ve sedye ile binilmesine ve seyahat edilmesine uygun bir tertibat düzenlenmesi zorunludur. 

2- Engellilik Derecesi %90 Altında Olanlar Nasıl Araç Alır?

• ÖTV ve diğer tüm vergiler dâhil bedeli 1.004.200 TL olan; binek otomobil, panelvan, pick-up, arazi taşıtı, jeep, Station Wagon ve benzeri araçlar bu uygulama ile alınabilir.
• 2800 cm³ veya altında motor silindir hacmine sahip van, panelvan, kamyonet, pick-up, vb. taşıtlar ÖTV’den istisnadır ve fiyat sınırı yoktur.
• Motosikletler için ise hem silindir hacmi hem de fiyat sınırlaması aranmaz.

2.1-Kimler Bu İstisnadan Yararlanabilir?  

%90 altı Engellilik Raporuna sahip kişilerin engellilik durumu, manuel vitesli bir taşıtın hareket ettirici aksamında tadilat yaptırılmasını gerektirecek nitelikte olanlar, diğer bir ifade ile manuel vitesli bir taşıtın hareket ettirici aksamında engelliliğe uygun tertibat yaptırılmadan taşıtı kullanamayacak olanlar yararlanabilir. 

Örneğin, sadece sağ veya sol el parmaklardan herhangi bir ya da birkaçı olmayanlar bu uygulamadan yararlanamaz. Bu kapsamda ilk iktisabı yapılan taşıtın, zorunlu haller dışında, engelli kişi tarafından taşıtı kendisi kullanması gerekir. 

3- Çocuklar İçin Özel Gereksinim Raporu (ÇÖZGER)

ÇÖZGER'in açılımı Çocuklar için Özel Gereksinim Raporudur.

18 yaşını doldurmamış engelli bireylerin ÖTV muafiyetinden faydalanabilmesi için ise 20 Ocak 2019 tarihinden önce düzenlenen ve engellilik derecesinin %90 veya daha fazla olduğuna dair engelli sağlık kurulu raporunu veya bu tarih ile birlikte düzenlenmeye başlanan Çocuklar için Özel Gereksinim Raporuna sahip olması gerekir. ÇÖZGER'de engel oranı yer almıyor bu yüzden özel gereksinim düzeylerine göre engel oranları aşağıdaki gibidir:

ÇÖZGER hakkında detaylı bilgilerin yer aldığı ve Resmi Gazete ’de yayımlanan Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik sayfasını ziyaret edin.

Engelli sağlık raporu vermeye yetkili hastanelerin listesine ulaşmak için T.C. Sağlık Bakanlığı Engelli Sağlık Kurulu Raporu Vermeye Yetkili Sağlık Kuruluşları sayfasını ziyaret edin. 

4- 2024 Engelli Araç Alımı Üst Limiti Kaçtır?

2024 yılı için 30.12.2023 tarihli 32415 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan yönetmelik değişikliğine göre, engelli bireyler için araç alımı üst limiti 1.591.200 TL'dir. 

5- Engellilik Raporu ile ÖTV İstisnasından Yararlanmak İçin Nereye Başvurulmalıdır?

18 yaşından büyükler için Engellilik Sağlık Kurulu Raporu ve 18 yaşından küçükler için ÇÖZGER raporunun aslını ya da noter onaylı örneğini araç satışı yapan bayiye verilmesi gerekir.  Araç satışı yapan bayi de engelli raporu, aracın gerekli tertibatlarının düzenlendiğine dair hazırladığı teknik belge, satış faturasını Vergi Dairesine iletir. 

6- Engelli Raporu ile Araç Alırken Bilinmesi Gerekenler

• İSPARK gibi belediyeye ait park olanaklarından da ücretsiz olarak yararlanabilirler.
• Pek çok alışveriş merkezinde, engelli araçları için özel ücretsiz park yerleri bulunur. 
• Bu tip araçların ödünç verilmesi mümkün değildir.  
• Aracı satmak istediğinizde beş yıl içinde yapılacak satışlarda ÖTV ödenmesi gerekir. Ancak beş senelik süre sonunda araç ÖTV ödenmeden satılabilir.

7- %60, %70 ve %80 Engelli Raporu ile Araba Almak 

Yüzde 60, 70 ve 80 oranında özürlü raporuna sahip kişiler araba alım şartlarında %90 altındaki şartlara göre alabilir. Yani %90'ın altında hangi oranda engellilik derecesi olursa olsun engellilik durumu, manuel vitesli bir taşıtın hareket ettirici aksamında tadilat yaptırılmasını gerektirecek nitelikte olanlar, diğer bir ifade ile manuel vitesli bir taşıtın hareket ettirici aksamında engelliliğe uygun tertibat yaptırılmadan taşıtı kullanamayacak olanlar yararlanabilir. 

8- Engelli Araç İndirimi Nasıl Hesaplanır?

Hesaplama yapılırken dikkat edilmesi gereken nokta; eğer aracı almaya hak kazandıysa, aracın ham fiyatına ÖTV  uygulanıyor. Ham fiyat ve ÖTV fiyatı toplandıktan sonra, toplanan tutarın KDV'si ekleniyor.  

Araç satın alırken faydalanacağınız indirimlerden biri de KDV indirimidir. Normal şartlarda ödenmesi gereken KDV %18’dir. Ancak engelli indiriminden faydalandığınız zaman, bu oran yaklaşık %15.254’e kadar düşüyor.

KDV ve ÖTV üzerinden yapılan ayrı ayrı indirimler, aracın toplam satış fiyatı üzerinden yaklaşık %30 ile %32 arasında değişen bir indirime denk geliyor.

Örnek: Ham fiyatı 100.000 TL olan bir aracı satın almak isterseniz, engelli indirimsiz aracın alış fiyatı 177 000 TL (50.000 ÖTV ve 27 000 KDV fiyatı) olur.

Ham Fiyat : 100.000 TL 

ÖTV Bedeli: 50.000 TL

Ham Fiyat + ÖTV =150.000 TL

KDV Bedeli: 27.000 TL

Bu durumda engelli birey ÖTV muafiyetiyle 177 000 TL'lik aracı 127 000 TL'ye almış olur. Alınacak aracın ÖTV ve KDV fiyatlarını hesaplamak için ÖTV ve KDV hesaplama aracımızdan yararlanın. 

9- Engelli Raporuyla Alınan Arabanın Satışı Nasıl Olur?

Engelli raporu ile satın alınan bir aracın satış işlemleri birkaç prosedür takibi sonrası gerçekleşiyor.  Engelli kişilere kolaylık sağlamak için düzenlenen raporlara ait satış ve tescil işlemleri, 4 farklı sürecin izlenmesi durumunda meydana geliyor. Engelli raporuna sahip kişilere trafik sigortası almaları durumunda indirim uygulanabiliyor. 

9.1- Engelli Raporu ile Alınmış Bir Aracın, Başka Bir Engelli Şahsa Satılması

Satış ve tescil işlemleri noterde düzenleneceği için tescile ait bir belge oluşturulması gerekiyor. Bu belge geçici bir belge oluyor. İlgili aracın satış tescili belge ücreti noter tarafından alınıyor. Araç satımı sırasında kullanılan tescil belgesi, noter tarafından iptal edilerek arşive ekleniyor.

Tescil işlemleri sonrasında aracı satın alacak engelli kişinin mevcut engeline göre araçta tadilat ve düzenleme işlemi uygulanacaksa tadilat projesi hazırlanmalı. İlgili araç bu aşamaların ardından aracı satın alan kişinin ikamet ettiği bölgede bulunan trafik tescil kuruluşuna başvurulması gerekiyor. Tüm bu aşamaların sonunda araç tescil belgesi oluşturuluyor.

9.2- Engelli Raporu ile Alınmış Bir Aracın, Engelsiz Bir Kişiye Satılması

Engelli raporu ile satın alınan bir aracın, hiç bir engeli olmayan normal bir kişiye satılması işlemleri, engelli bir kişiye satılıyormuş gibi aynı işlemlerden geçiyor. Yalnızca aracın plakasında yer alan engelli işareti, ilgili trafik tescil kuruluşu tarafından kaldırılıyor.

9.3- Engelli Raporu ile Alınmış Bir Aracın, Diplomatik Kurum ya da Şahıslara Satılması

Bu satış sırasında tescil ve noter işlemleri, diğer satış işlemlerinde olan aşamalardan oluşuyor. Noter tarafından tahsis edilen satış tescili belge ücretinin yanında motorlu araç trafik belge ücreti de noter tarafından alınıyor.

İzlenecek olan normal prosedürlere ek olarak Dışişleri Bakanlığından takrir belgesi alınıyor.Trafik tescil kuruluşunca ibraz ediliyor ve ilgili araç bu belgeye tescil ediliyor. Satın alım işlemleri sırasında gerekli muayene ve tadilat işlemleri için de gerekli belgeler oluşturuluyor. Son olarak aracın plaka işlemleri, ilgili trafik tescil kurumunca düzenleniyor.

9.4- Engelli Raporu ile Alınmış Bir Aracın, Yabancı Uyruklu Bir Kişiye ya da Şirkete Satılması

Engelli raporu ile satın alınan bir aracın yabancı bir kişiye ya da bir şirkete satılması esnasında izlenmesi gereken prosedürler, aracın normal bir kişiye satılması esnasında uygulanan prosedürler ile aynı. Ayrıca, aracın bir şirkete ya da kuruluşa ait olduğunu belirtebilmek için plakalarda ilgili trafik tescil kurumu tarafından düzenleme yapılabiliyor.

10- Engelli Raporu ile Alınmış Araçların Satış Süresi

Engelli raporu ile alınan bir araç, herhangi bir süre zorunluluğu olmadan başka bir engelli kişiye satılabiliyor. Fakat bu son yasal değişiklikler araçların yalnızca engelli kişilere satışını kapsadığı biliniyor.

Özürlü raporu ile alınan araçların normal kişilere satışında ise süre prosedürü uygulanıyor. Bu nedenle engelli araçlarının normal şahıslara satılabilmesi için aracın trafiğe çıkış tarihinden başlayarak 5 yıl geçmesi gerekiyor. Bu 5 sene içinde aracın satışı, devri ya da hibesi yapılamıyor. 

11- 5 Yıl Dolmadan Hangi Durumda Araç Alınabilir?

Deprem, kaza ve yangın gibi durumlarda alınan araç kullanılmayacak hale gelirse 5 yıl beklenmeden ÖTV indirimli araç alınabilir. 

12- Engelli Kişinin Vefatı Sonrası Araç Satışı

Engelli raporu ile satın alınan aracın sahibi vefat ettiği zaman aracın satılabilmesi ya da devredilebilmesi için aracın trafiğe çıkış tarihinden başlayarak 5 yılın geçmesi gerekiyor.  Aracın bu süre içinde satılabilmesi için gümrük vergilerinin ödenmiş olması şartı bulunuyor. 

Kaynaklar:

10.08.2019 Tarihli 30858 Sayılı Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliğinde Değişiklik 

20.02.2019 Tarihli 30692 Sayılı Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlemesi Hakkında Yönetmelik

29.12.2020 Tarihli 31349 Sayılı Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliğinde Değişiklik 

30.12.2023 Tarihli 32415 Sayılı Seri No:11 Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliğinde Değişiklik